Kunnen we in de toekomst met dieren praten?

In het kinderboek “The Story of Doctor Dolittle” van Hugh Lofting is de goede dokter in staat om door te dringen tot de mysteries van de natuur en de menselijke geschiedenis door met dieren te praten. Er wordt nooit uitgelegd hoe hij dit precies kan, maar het leidt hem wel op vele avonturen, die tientallen jaren aan boeken, films en zelfs toneelproducties hebben opgeleverd.

Nu lijkt het erop dat gegevenswetenschappers soortgelijke communicatiekanalen proberen te openen met de niet-menselijke fauna van onze planeet – met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) als hun gids.

Er lopen verschillende projecten om machine learning en andere intelligente modellen te ontwikkelen die dierengeluiden kunnen ontcijferen – van walvisgezang tot kakelende kippen – om te zien of ze kunnen worden geïnterpreteerd op basis van hoe ze zich gedragen.

Tot nu toe zijn er nog geen noemenswaardige doorbraken geweest en het idee om menselijke gedachten en uitdrukkingen om te zetten in dierentaal is nog steeds vergezocht.

Maar onderzoekers hebben goede hoop dat door simpelweg meer begrip te kweken voor waarom dieren doen wat ze doen, programma’s voor behoud en bescherming effectiever kunnen worden gemaakt.

Een walvis van een gesprek

Een van de toonaangevende programma’s is het Cetacean Translation Initiative, oftewel Project CETI. De groep opereert vanuit het Caribische eiland Dominica, waar het een enorm netwerk van onderwateropnameapparatuur heeft opgezet en zelfs een aantal walvissen zelf van microfoons heeft voorzien. Dit allemaal om gegevens te verzamelen die zullen worden gebruikt om algoritmen voor machinaal leren te trainen in walvispraat.

Volgens de New Yorker staan met name potvissen erom bekend dat ze uren achter elkaar verschillende soorten geluiden voortbrengen, vaak in herhalende patronen die ‘kodes’ worden genoemd. Deze patronen verschillen van regio tot regio, net zoals menselijke talen dat doen. Baby walvissen hebben daarnaast de neiging om willekeurige geluiden te maken voordat ook zij beginnen met het uitspreken van deze kodes. Het Ceti-project heeft al een aantal van deze coda’s geïdentificeerd, maar het is nog onduidelijk of één ervan als een echte taal kan worden beschouwd.

Communicatie tussen diersoorten

Een ander project, het Earth Species Project, probeert de dialoog uit te breiden naar een breder scala aan dieren, waaronder apen, vogels en olifanten. Het idee, zegt Wired, is dat hoe meer wij mensen de natuurlijke wereld begrijpen, hoe meer besef we zullen hebben van onze collectieve impact, die de dierenpopulaties in de afgelopen eeuw al met 70 procent heeft doen afnemen.

De groep rekent erop dat nieuwe methoden voor AI-vertaling tussen menselijke talen een link kunnen leggen met dierengeluiden. Eerdere vertaalbots gebruikten een semantische benadering om de kloof tussen bijvoorbeeld het Frans en het Engels te overbruggen. Maar deze aanpak leverde op zijn best marginale resultaten op.

Nieuwere modellen gebruiken een geometrisch schema om vast te stellen waar talen elkaar overlappen, wat veel nauwkeurigere vertalingen oplevert. Als dit de communicatie tussen mensen die verschillende talen spreken kan verbeteren, waarom dan niet tussen mensen en dieren?

De groep heeft al vooruitgang geboekt met een van de moeilijkere problemen bij het ontcijferen van dierengeluiden: bepalen wie er op welk moment spreekt. Of het nu gaat om dolfijnen op zee of apen in het bladerdak van een bos, er wordt vaak veel tegelijk gebabbeld. Om dit tegen te gaan heeft het team een neuraal netwerk gebouwd dat overlappende geluiden kan scheiden. Dit netwerk moet alleen eerst nog in het veld getest worden.

Pratende kip

In Japan wordt ondertussen onderzoek gedaan naar een algoritme dat de mentale toestand van kippen kan beoordelen op basis van de manier waarop ze kakelen. Aan de Universiteit van Tokio worden AI-modellen gebaseerd op de bestaande Deep Emotional Analysis Learning (DEAL) gebruikt om de veranderende stempatronen van gewone kippen te volgen om te zien of ze onthullen of de vogels tevreden, gestrest of hongerig zijn of een aantal andere fysieke of emotionele toestanden ervaren.

Het team, dat bestaat uit datawetenschappers, dierenpsychiaters, dierenartsen en anderen, zegt dat het een hoog slagingspercentage heeft bereikt, hoewel hun bevindingen nog niet collegiaal getoetst zijn. Als het programma echter succesvol is, kan het kennis opleveren die gebruikt kan worden om zorg- en voedingspraktijken, huisvesting en een reeks andere factoren te sturen.

Op dit moment zijn al deze projecten gericht op het verbeteren van ons begrip van dieren en hun leefomgeving, met als uiteindelijk doel het verminderen van bedreigingen voor hun overleving. Inzicht in hun geluiden kan bijvoorbeeld aanwijzingen geven over waarom dolfijnen en walvissen zichzelf stranden of waarom groepen chimpansees oorlog tegen elkaar voeren.

Slechte bedoelingen

Er is echter geen reden waarom AI niet zou kunnen worden gebruikt om ook de uitbuiting van dieren te vergroten. Hoe meer we weten over stemmingen en emoties bij dieren, hoe beter we hen en hun omgeving kunnen manipuleren om bijvoorbeeld de ei- of melkproductie te verhogen.

Om nog een stap verder te gaan, merkte onderzoeker en auteur Karen Bakker onlangs in Scientific-American op dat commerciële visserij en zelfs walvisjacht, die in sommige delen van de wereld nog steeds legaal is, effectiever kunnen worden gemaakt als we weten wat deze dieren denken en ze een signaal kunnen geven om naar een bepaald gebied te migreren. Het is ook mogelijk dat nieuwe ideeën of memes worden geïntroduceerd bij hele dierpopulaties, met onbekende gevolgen voor hun gedrag en sociale structuren.

Conclusie

Met grote macht komt natuurlijk ook grote verantwoordelijkheid. Naast alle andere manieren waarop overheden over de hele wereld proberen om AI te reguleren, zou er misschien evenveel aandacht moeten worden besteed aan de invloed ervan op zowel de natuurlijke als de menselijke wereld.

Maar aangezien er weinig of geen consensus is over hoe AI überhaupt moet worden bestuurd, zal er waarschijnlijk niet veel beweging komen in de toepassingen ervan bij het ontcijferen van het dierlijke brein. Met een beetje geluk zal het echter nog wel even duren voordat dit onderzoek echt vruchten afwerpt, en hoe intrigerend het ook klinkt, er zullen een aantal regels van kracht zijn voordat we, net als Dr. Dolittle, echt met dieren kunnen praten.