Zdecentralizowana giełda (DEX)

Czym jest zdecentralizowana giełda (DEX)?

Zdecentralizowana giełda (DEX) to rynek, który działa na blockchainie i umożliwia transakcje peer-to-peer (P2P) bezpośrednio między handlowcami kryptowalut.

Giełdy DEX działają w sposób nie wymagający powiernictwa, bez potrzeby posiadania podmiotu powierniczego lub scentralizowanego pośrednika – takiego jak brokerzy lub banki – w celu ułatwienia transferu i przechowywania środków.

Pierwsze popularne DEX-y, takie jak Uniswap i SushiSwap, działały na blockchainie Ethereum. Jednak obecnie istnieją DEX-y na wszystkich głównych blockchainach, takie jak PancakeSwap na blockchainie BNB Binance.

DEX-y są podstawową częścią rosnącego rynku zdecentralizowanych finansów (DeFi), który zapewnia usługi finansowe oparte na blockchainie użytkownikom, którzy łączą swoje kompatybilne portfele kryptowalutowe z aplikacjami i usługami.

Jak działają giełdy zdecentralizowane?

Zdecentralizowane giełdy (DEX) zyskały większą uwagę po upadku kilku znanych CEX-ów w 2022 roku, takich jak FTX i BlockFi. Ale czym one się różnią?

Scentralizowane giełdy kryptowalutowe (CEX), takie jak Binance i Coinbase, operują wewnętrznie dopasowując silniki z centralnych baz danych kontrolowanych przez operatora giełdy. W przeciwieństwie do nich, zdecentralizowana giełda (DEX) jest określana jako samowykonujące się inteligentne kontrakty, które rejestrują i rozliczają transakcje bezpośrednio w łańcuchu bloków.

DEX używają algorytmów do śledzenia cen kryptowalut względem siebie i wykorzystują pule płynności w celu ułatwienia transakcji. Użytkownicy mogą zablokować swoje monety lub tokeny w tych pulach, aby zapewnić DEX płynność dla swoich transakcji w zamian za nagrody – w podobny sposób jak odsetki wypłacane na rachunkach oszczędnościowych.

CEX wykorzystują organizację pośredniczącą do rozliczania transakcji, więc użytkownicy muszą przenieść swoje kryptowaluty z osobistego portfela na konto należące do giełdy, aby móc handlować. DEX-y przyjmują podejście niepowiernicze, w którym użytkownicy zachowują pełną kontrolę nad swoimi środkami w swoich samodzielnie hostowanych portfelach.

Zdecentralizowane giełdy pozwalają jedynie na transakcje między kryptowalutami, w przeciwieństwie do CEX, które pozwalają na wymianę środków między kryptowalutami i walutami fiducjarnymi.

Brakuje im również niektórych zaawansowanych funkcji CEX, takich jak zlecenia z limitem, transakcje z depozytem zabezpieczającym i lewarowane tokeny.

DEX są zazwyczaj tworzone przy użyciu kodu open-source, który inni programiści mogą wykorzystać do tworzenia aplikacji uzupełniających lub alternatywnych giełd. Na przykład giełda PancakeSwap została zbudowana przy użyciu kodu open-source z UniSwap.

DEXs vs. CEXs

Rodzaje giełd DEX

Istnieje kilka sposobów działania zdecentralizowanych giełd, z różnymi poziomami decentralizacji, skalowalności i funkcjonalności. Najpopularniejszymi formami są DEX z księgą zleceń, zautomatyzowani animatorzy rynku (AMM) i agregatory DEX.

DEXy z księgą zleceń

Księga zleceń to lista otwartych zleceń kupna i sprzedaży na rynku, którą giełdy wykorzystują do dopasowywania zleceń i realizacji transakcji.

Księgi zleceń wymagają wysokiej przepustowości transakcji. W związku z tym DEX, które działają w trybie on-chain, stały się bardziej funkcjonalne wraz z wprowadzeniem protokołów blockchain warstwy 2, takich jak ZK-rollups, oraz uruchomieniem blockchain o wyższej przepustowości.

Popularne przykłady DEX z księgą zleceń obejmują dYdX, Ox, Loopring DEX i Serum.

Zautomatyzowani animatorzy rynku (AMM)

AMM są najpopularniejszym rodzajem DEX, ponieważ umożliwiają natychmiastową i zdecentralizowaną płynność oraz często tworzenie rynku bez konieczności uzyskania pozwolenia.. Zamiast księgi zleceń, AMM wykorzystują pule płynności, które umożliwiają inwestorom wymianę tokenów po cenach określonych przez inteligentny kontrakt. Algorytm może zawsze wycenić cenę między tokenami w oparciu o proporcję tokenów w puli.

Podczas gdy DEX z księgą zleceń wymaga od kupujących i sprzedających oczekiwania na dopasowanie ich zleceń w celu wykonania transakcji, AMM mogą zapewnić płynność rzadziej wymienianym tokenom i parom.

Dostawcy płynności są zachęcani do dostarczania tokenów do puli poprzez uzyskiwanie pasywnego dochodu z opłat transakcyjnych.

To właśnie AMM przyczyniły się do szybkiego wzrostu liczby nowych kryptowalut i umożliwiły rozwój wyspecjalizowanych giełd, które koncentrują się na konkretnych zastosowaniach, takich jak swapy stablecoinów.

Projekt AMM można zastosować nie tylko do tokenów kryptowalutowych, ale także do handlu tokenami niewymienialnymi (NFT), akcjami tokenizowanymi i innymi aktywami.

Popularne AMM DEX obejmują PancakeSwap, SushiSwap, Trader Joe, a nawet najlepsze giełdy kryptowalut peer-to-peer, takie jak Uniswap.

Agregatory

Agregatory DEX powstały podczas boomu DeFi, ponieważ inwestorzy stanęli przed wyzwaniem przeszukiwania wielu giełd w celu znalezienia najlepszych cen lub najniższych opłat sieciowych za gaz (ang.gas fees).

Agregatorzy porównują płynność z różnych DEX, aby zaoferować użytkownikom lepsze stawki swap niż pojedyncza giełda, ponieważ mogą podzielić transakcję między kilka giełd, aby zoptymalizować koszty za wymianę.

Realizują transakcje na różnych giełdach w możliwie najkrótszym czasie, jednocześnie chroniąc użytkowników przed wpływem cen i zmniejszając prawdopodobieństwo nieudanych transakcji.

Jak korzystać z DEX?

Aby handlować kryptowalutami i tokenami na zdecentralizowanej giełdzie, należy podłączyć portfel kryptowalutowy, taki jak Best Wallet lub MetaMask, z poziomu przeglądarki internetowej lub aplikacji na smartfona.

Będziesz także musiał posiadać niektóre monety blockchain, aby uiścić opłaty transakcyjne (gaz). Na przykład, jeśli zamierzasz korzystać z UniSwap DEX na Ethereum, musisz posiadać ETH w swoim portfelu, aby DEX mógł przetworzyć transakcję.

Opłaty za gas są niezależne od opłat transakcyjnych DEX.

Jak działają opłaty DEX?

Inwestorzy zazwyczaj płacą dwa rodzaje opłat za transakcje DEX – opłaty sieciowe i opłaty handlowe.

• Opłaty sieciowe: Koszt przetwarzania dowolnej transakcji w łańcuchu bloków, znany jako opłata za gas (ang. gas fee). Opłaty handlowe są specyficzne dla DEX.
• Opłaty transakcyjne: Koszt, jaki DEX-y pobierają za przetwarzanie transakcji, który zależy od sposobu zaprojektowania protokołu. Niektóre protokoły pobierają opłatę transakcyjną, podczas gdy inne dystrybuują jej całość lub część do dostawców płynności i/lub posiadaczy tokenów.

Na przykład UniSwap pobiera opłatę w wysokości 0,3% za wymianę tokenów, którą dzieli między dostawców płynności proporcjonalnie do liczby tokenów, które wnoszą do rezerw płynności.

Zalety DEX-ów

• Wybór tokenów: DEX-y mogą oferować dostęp do nieograniczonego wyboru tokenów, ponieważ każdy może uruchomić token i stworzyć pulę płynności.
• Własność tokenów: Tokeny będące przedmiotem obrotu na DEX są przechowywane w portfelu kryptowalutowym traderów, a nie na giełdzie, więc pozostają w posiadaniu tradera, nawet jeśli giełda zostanie zhakowana lub upadnie.
• Przejrzystość: W porównaniu z nieprzejrzystymi tradycyjnymi transakcjami finansowymi, które przechodzą przez jednego lub więcej pośredników, transakcje blockchain na DEX oferują przejrzystość mechanizmów ułatwiających wymianę i przepływ pieniędzy.
• Niższe opłaty: DEX-y pobierają niższe opłaty transakcyjne niż CEX-y.
• Zmniejszone ryzyko kontrahenta: Transakcje bezpośrednie ograniczają ryzyko niewypłacalności kontrahenta lub pośrednika przed zakończeniem transakcji.
• Pewność: Ponieważ transakcje na DEX są ułatwiane przez inteligentne kontrakty, zazwyczaj gwarantuje się, że zostaną one zrealizowane zgodnie z przeznaczeniem, bez interwencji scentralizowanych stron trzecich.
• Prywatność: Większość DEX-ów nie wymaga od użytkowników podawania danych osobowych ani udostępniania kluczy do prywatnych portfeli.
• Szybkie wdrożenie: Użytkownicy mogą połączyć się z DEX za pomocą swojego portfela kryptowalutowego niemal natychmiast, w przeciwieństwie do procesu rejestracji konta na scentralizowanej giełdzie.
• Dostępność: Szybkie, anonimowe pożyczki peer-to-peer umożliwiają użytkownikom w gospodarkach rozwijających się bez stabilnej infrastruktury bankowej korzystanie z DEX-ów do przesyłania środków za pomocą smartfona i połączenia z Internetem.

Wady DEX-ów

• Złożone interfejsy użytkownika: DEXy wymagają pewnej specjalistycznej wiedzy do nawigacji i wykonywania transakcji. Istnieje ryzyko trwałej utraty środków poprzez wysłanie tokenów na nieprawidłowy adres portfela.
• Ryzyko płynności: Słaba płynność na niektórych DEX-ach i parach może skutkować wysokim poślizgiem i nietrwałą stratą. Pary, które łączą zmienny token z mniej zmiennym w puli płynności, mogą spowodować utratę wartości.
• Brak wsparcia dla walut fiducjarnych: DEXy nie pozwalają obecnie traderom na kupowanie kryptowalut za waluty fiducjarne lub wypłacanie środków bezpośrednio na konto bankowe.
• Możliwe błędy w inteligentnych kontraktach: Inteligentne kontrakty mogą mieć niezamierzone/niezidentyfikowane błędy lub luki w kodzie, które powodują utratę tokenów w wyniku włamań lub błędów.
• Oszustwa: Tysiące niezweryfikowanych tokenów kryptograficznych notowanych na DEX-ach może obejmować oszustwa, takie jak „rug pulls” – gdy deweloper podnosi wartość tokena, a następnie zrzuca swój udział na rynek, aby odebrać zyski, pozostawiając token nadpodażowy i bezwartościowy.
• Ryzyko oszustwa: Dostęp do DEX mogą uzyskać nieuczciwi użytkownicy, ponieważ nie przestrzegają oni protokołów KYC lub AML.
• Ryzyko sieciowe: Ponieważ wymiana aktywów jest ułatwiona przez blockchain, korzystanie z DEX może być zbyt drogie lub wręcz niemożliwe, jeśli sieć doświadczy przeciążenia lub przestoju, pozostawiając użytkowników DEX podatnych na ruchy rynkowe.
• Ryzyko centralizacji: DEX mają na celu działanie za pośrednictwem zdecentralizowanej autonomicznej organizacji (DAO) złożonej z członków społeczności, którzy głosują nad decyzjami. Jednak nadal mogą one zawierać scentralizowane elementy, takie jak hosting silnika dopasowującego na scentralizowanych serwerach i zespół programistów mający dostęp do inteligentnych kontraktów.